Oportunistyczny Trybunał Konstytucyjny

Trwająca od kilku tygodni burza wokół Trybunału Konstytucyjnego nie pozwala przejść obojętnie wobec tych wydarzeń. Wydaje się że warto przypomnieć kilka istotnych kwestii dotyczących polskiego Trybunału i rozważyć, w jakim stopniu uzasadnione są głosy iż próba naruszenia jego pozycji, oznacza przekształcenie Polski w kraj niedemokratyczny.

Zacząć należy od krótkiej konstatacji historyczno – prawnej. Mamy w świecie różne modele ustrojowe tzw. kontroli konstytucyjności ustawodawstwa. W Anglii najwybitniejsi prawnicy epoki „Chwalebnej Rewolucji” z Blackstonem na czele, zdecydowanie odrzucili koncepcję jakiejkolwiek kontroli sądowej owoców pracy swojego Parlamentu. Uznano, iż to Parlament jako jedyny ma narodowy mandat by przyjmować prawo powszechnie obowiązujące, a sądy mają obowiązek je stosować. Tej koncepcji brytyjczycy są wierni do dziś, a brak trybunału jakoś nie zagraża brytyjskiej demokracji.

Amerykanie jako pierwsi wprowadzili koncepcję judicial review dokonywanej przez Sąd Najwyższy. Zanim zasada ta się utrwaliła minęło jednak niemal sto lat. Przy jej „docieraniu”, dochodziło jednak do niezwykle brutalnych konfrontacji politycznych, w których i prezydent i Kongres dopuszczali się niewyobrażalnych na standardy demokratyczne szantaży. Prym wiedli tu tak powszechnie do dziś wielbieni prezydenci jak T. Jefferson, A. Lincoln i – przede wszystkim – F. D. Roosvelt.

W Europie ukształtowany został model kontroli konstytucyjności ustawodawstw parlamentów pod wpływem nauki austriackiej (G Jellinka). Wykreowano konstrukcję odrebnego ciała – Sądu czy Trybunału – przyjmując powszechnie, w tym wypadku podobnie jak w USA, iż członkowie tego ciała mają nieomal nieograniczoną swobodę w interpretowaniu konstytucji. Doktryna ta uległa wzmocnieniu w Europie po doświadczeniach „demokracji” niemieckiej, włoskiej czy typu sowieckiego, gdy uznano iż społeczeństwa nie zawsze dokonują „dojrzałych” wyborów swoich reprezentantów w parlamentach. Trybunały miały zatem chronić demokrację przed ową „niedojrzałością”.

Pamiętać jednak należy, że i w modelu amerykańskim i w modelu europejskim, żaden sąd czy trybunał konstytucyjny, nie jest ciałem nie uwikłanym politycznie. Przeciwnie, ciała te są kwintesencją polityki prowadzonej na szczeblu parlamentarnym, bowiem synekury trybunalskie są najbardziej pożądanymi łupami politycznymi w każdym współczesnym państwie demokratycznym. Nie ulega najmniejszej wątpliwości, że ciała te są emanacją poprzednich większości parlamentarnych i w praktyce, służą one ochronie porządku stworzonego przez poprzednie ekipy posiadające większość w parlamencie i decydujące o obsadzie władzy wykonawczej. Dziś w USA, po 8 latach rządów demokratycznego prezydenta, przewagę w Sądzie mają nominaci jego republikańskich poprzedników. Podobnie jest w właściwie w każdym trybunale demokratycznej Europy.

Powniniśmy o tym pamiętać słuchając dziś nachalnej propagandy suflującej nam bajki, na temat rzekomej apolityczności obecnego składu Trybunału. Pięciu sędziów którzy kończą w tych tygodniach kadencję, było przecież nominatami większości parlamentarnej z lat 2005 – 2007 (faktycznie wybrani zostali spośród kandydatów PiS i LPR) zaś pozostała dziesiątka, to nominaci koalicji PO – PSL (z rodzynkiem w ramach politycznego kontraktu z SLD). Wybrani w kontrowersyjnych okolicznościach pod koniec poprzedniej kadencji Sejmu sędziowie, są oczywiście również sędziami koalicji PO – PSL.

W Polsce na fali posierpniowych przemian stworzono Trybunał, wzorując się przede wszystkim na modelu niemieckim. Jak wskazałem wyżej, jest to ciało w sposób oczywisty będące emanacją określonych politycznych układów parlamentarnych i kwestionowanie tego stanu rzeczy urąga elementarnej inteligencji. Co więcej, polityczny profil przewodniczących Trybunału (pomijając jego pierwszego prezesa) pokazuje jednoznacznie, iż istnieje na przestrzeni niemal ćwierć wieku ciągłość formacji ideowo – politycznej dominującej w Trybunale. Na potrzeby tego tekstu można ją z grubsza określić wspólnym mianownikiem – formacja niegdyś najbardziej wpływowego dziennika w Polsce.

Jeśli przyjrzymy się ukształtowanej w takiich warunkach na przestrzeni ćwierćwiecza najbardziej charakterystycznej linii orzeczniczej polskiego Trybunału, to można ją określić jednym słowem – OPORTUNIZM. Rzecz jasna oportunizm względem różnych emnacji wspomnianej formacji ideowo – politycznej. Jest rzeczą charakterystyczną, iż nasz Trybunał w zdecydowanej większości swoich najważniejszych orzeczeń, tworzy konstrukcje które zawsze są ostatecznie korzystne dla aktualnie rządzącej ekipy (wyjąwszy lata 2005 – 2007). Niemal nigdy zaś oreczenia te nie tworzą skutecznej ochrony dla obywateli Rzeczypospolitej. Klasyką polskiego Trybunału jest to, iż gdy dochodzi do rozstrzygnięcia dezawuującego kolejne restrykcje wobec obywateli w różnych sferach, zwyczajowo wyznaczany jest ustawodawcy termin na „prawidłowe” uregulowanie danej kwestii. Przy czym, zgodnie z przyjętą ułomną doktryną, do czasu nowego uregulowania drażliwej kwestii, obowiązuje zdezawuuowana jako niekonstytucyjna regulacja, godząca w prawa obywatelskie. To dopracowane chyba najbardziej w doktrynie Trybunału rozwiązanie, stało się przyczyną wielkiego chaosu prawnego i powoduje rozliczne nieprawidłowości w późniejszym obowiązku stosowania się do niekonstytucyjnych przepisów jako podstawy orzekania, przez polskie sądy (a później orzekania w sprawie wynikających z tego roszczeń wobec Skarbu Państwa).

Jest rzeczą niezwykle smutną, że ta skrajnie oportunistyczna linia orzecznicza podlega niemal totalnej apologii ze strony dojmującej części środowiska polskich konstytucjonalistów. Ponieważ jednak większość osób tu funkcjonujących naukowo, w istocie pracuje na swój potencjalny przyszły wybór do Trybunału, prowadzona jest zatem permanentna gra o uzyskanie stanowiska w tej ławie. Trudno zatem mówić o rzeczowej debacie nad orzeczeniami Trybunału, bowiem każda wypowiedź krytyczna może przekreślić przyszłe szanse.

Ostatnie tygodnie przyniosły próby zafałszowania rzeczywistej, niestety wcale nie pozytywnej roli Trybunału Konstytucyjnego w polskim systemie konstytucyjnym. Wzmożona propaganda usiłuje, wbrew społecznym odczuciom milionów Polaków, bezpośrednio dotkniętych w różnych obszarach życia owymi skrajnie oportunistycznymi orzeczeniami tego ciała, wynieść go na piedestał. Śmiesznie pobrzmiewają głosy, iż w czasach gdy niedawna większość, dominowała w Parlamencie, egzekutywie, dzierżyła poprzez zdominowaną radę RTV media publiczne (o innych mediach nie wspominając) i do tego jeszcze miała absolutną większość w Trybunale, to demokracja w Polsce kwitła i nie była w niczym zagrożona. Teraz zaś nagle stanęliśmy u wrót dyktatury. Tyle tylko, że nie brakuje „autorytetów” które te żenujące konstatacje gotowe są żyrować. Bardzo to smutne.