Bezmiar sprawiedliwości

W poprzednim tekście poruszyłem ważne kwestie dotyczące polskiej armii, a ściślej systemu dowodzenia nią. Do kwestii związanych z obronnością państwa jeszcze wrócę, teraz chciałbym jednak w kilku kolejnych tekstach rozważyć różne aspekty funkcjonowania szeroko pojętego wymiaru sprawiedliwości.

Rozpocząć należy od obszaru, w którym nagromadziło się najwięcej patologii i który wymaga najszybszego, nowego uregulowania. Chodzi tu rzecz jasna o usytuowanie oraz rozwiązania strukturalno – organizacyjne w polskiej prokuraturze.

Obecnie obowiązujący model prokuratury, jest pożałowania godnym dzieckiem Tuska i jego ówczesnego ministra sprawiedliwości Ćwiąkalskiego. Było to rozwiązanie, którego celem było „odpolitycznienie” prokuratury, co wedle twórców owych rozwiązań było reakcją na rzekomo skrajne upolitycznienie prokuratury w okresie rządów PiS, a wcześniej SLD. W konsekwencji przyjęto model całkowitego zautonomizowania prokurtury względem wszystkich innych ośrodków władzy w państwie.

Model ten był w dużym stopniu powieleniem koncepcji obowiązującej w schyłkowej fazie PRL (przedsolidarnościowej), gdzie prokuratura została wręcz skonstytucjonalizowana jako odrębna władza w państwie socjalistycznym. Tyle tylko, że w warunkach kierowniczej roli komunistycznej monopartii PZPR, rozwiązanie formalno – prawne i tak nie miało większego znaczenia, bowiem w rzeczywistości każda tego typu władza była jedynia atrapą dla bezpośrednich rządów partyjnych sekretarzy w każdej dziedzinie.

W nowym rozwiązaniu firmowanym przez PO, pojawiła się w istocie czwarta władza, która jednak w przeciwieństwie do pozostałych, konstytucyjnie wyodrębionych i przynajmniej w części ustawodawczej i wykonawczej poddanych kontroli społecznej, znajduje się praktycznie poza jakąkolwiek demokratyczną kontrolą. Formalnie jedynie, kontrolę nad wyborem Prokuratora Generalnego posiada Prezydent, jednak jest on w istocie zakładnikiem dwóch kast – z jednej strony prokuratorów właśnie, którzy wyłaniają swojego kandydata, z drugiej zaś strony kasty sędziowskiej, która wyłania drugiego kandydata. Prezydent zatem, dokonując wyboru, jest skazany albo na kompletne zautonomizowanie prokuratury (gdy wybierze kandydata prokuratorów), bądź na wprowadzenie do tej kasty przedstawiciela drugiej grupy. Skutki takiej operacji widać po kończącej się kadencji prokuratora Seremeta, która jest najbardziej dojmującym na co dzień dowodem klęski koncepcji Ćwiąkalskiego i Tuska.

Aby odpowiedzieć sobie na pytanie, jak powinien być skonstruowany model prokuratury, trzeba wiedzieć po co ta instytucja w ogóle istnieje. Nie trzeba być wielkim specem od historii wymiaru sprawiedliwości, aby ustalić iż prokuratura istnieje po to, by w imieniu rządzących realizować określoną politykę w zakresie ochrony porządku publicznego. Tak było, jest i będzie i w państwie demokratycznym, jest to jedyny model który może być rozważany. Rząd demokratyczny, opierający się na mandacie społecznym pochodzącym z wyborów, wśród najważniejszych zadań które realizuje, ma właśnie ochronę tego porządku. Rząd który nie realizuje tego zadania, jest w istocie niepotrzebny, bo przecież społeczeństwo na pierwszym miejscu wśród swych potrzeb ma właśnie życie i funkcjonowanie w warunkach spokoju wewnętrznego i pewność, że ktoś tego ładu strzeże.

Jednym z najważniejszych narzędzi którymi rząd dysponuje, jest prokuratura. Owo narzędzie jest zatem z natury rzeczy skrajnie upolitycznione i tak po prostu być musi. Wtłaczanie w umysły bredni o upolitycznieniu prokuratury służy wyłącznie temu, aby tworzyć ułomne rozwiązania w rodzaju obowiązujacych obecnie. Ich skutek jest taki, że skrajnie zautonomizowana prokuratura, realizuje własne, oportunistyczne cele, nie podlegające żadnej kontroli społecznej. W konsekwencji, prokuratora, wyposażona w niezwykle niebezpieczne narzędzia, ma pełną swobodę w funkcjonowaniu poza państwem, poza demokratyczną kontrolą.

Oponenci takiego widzenia sprawy wskazują, że w tym rozwiązaniu to rządzący uzyskują niebezpieczny instrument realizowania niekoniecznie demokratycznych celów. Tę groźbę można jednak usunąć poprzez stworzenie odrębnej instytucji – sędziów śledczych bądź specjalnych prokuratorów – wyposażonych w odpowiednie instrumenty w stosunku do rządzących, którzy nadużywają prokuratury do własnych interesów. Takie rozwiązania są znane w utrwalonych demokracjach i niezwykle skuteczne. Przypomnieć można najnowszą historię Włoch, gdzie najbardziej spetryfikowany i skorumpowany przez lata system rządów, upadł w krótkim czasie wskutek działań niezależnych prokuratorów, na których owa kasta rządząca nie miała żadnego wpływu. W USA Kongres ma prawo powoływać prokuratorów specjalnych, mogących prowadzić śledztwa nawet przeciwko Prezydentowi. Podobne instytucje mogą powstać w Polsce gwarantując, że żaden rząd nie tylko nie będzie nadużywać prokuratury do walki o niejasne interesy, ale również i to, że tacy niezależni inwestygatorzy będą mieli skuteczne instrumenty do pozbawienia takich ludzi władzy.

Najgorszym jednak rozwiązaniem jest trwanie w obecnej patologicznej strukturze, prowadzącej całkowitego zamazania odpowiedzialności prokuratorów za ich działania, a właściwie upowszechnione jako standard funkcjonowania zaniechania. W strukturze, w której wyłoniony w demokratycznych wyborach parlament i rząd nie posiadają realnych instrumentów kompleksowej ochrony porządku publicznego, skutkiem jest niemożność pociągania do politycznej odpowiedzialności jakiegokolwiek ośrodka w państwie, za istniejący w tym obszarze stan rzeczy. Taki model, w którym władza (choćby demokratycznie wybierana) nie ponosi odpowiedzialności, jest zaprzeczeniem realnej demokracji, a w rzeczywistości staje się rajem dla przede wszystkim najlepiej zorganizowanej, a więc najbardziej niebezpiecznej, zorganizowanej przestępczości a także różnych „układów” (w tym także lokalnych) oraz ośrodków obcych.

Potrzeba zmian w tej dziedzinie jest więc olbrzymia. Trzeba mieć nadzieję, że w toku prac nad nowym modelem strukturalnym polskiej prokuratury, uda się – w interesie polskiego państwa i polskich obywateli – porzucić demagogię i gierki polityczne służące w istocie obcym interesom, a w konsekwencji stworzyć wartościowe nowe rozwiązania.